حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول 3

معماری مساجد

قسمت سوم

دکتر بهناز امين زاده گوهر ريزی

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران 

4 - ارتباط صحن با باغ های اسلامی

 اهمیت نمادین آب در فرهنگ مردم خاورمیانه به قبل از دوره ی اسلامی باز می گردد . قرآن مجید تاکید بیشتری بر مرکزیت آب در حیات موجودات داشته؛ بهشت را به عنوان باغی که در زیر آن جوی هایی در جریان است توصیف می کند. علی رغم بهره گیری از آن در قالب آبنماها و فواره های کوچک در مساجد جامع عهد بنی امیه آثاری از آنها باقی نمانده است و قدیمی ترین نمونه ی باقی مانده در مسجد جامع سامره است. ارتباط حیاط با باغ در معماری اسلامی در قرون وسطی وقتی که استقرار آبنماه در مرکز حیاط با فرم های متفاوت مورد تاکید قرار می گیرد بسیار به یکدیگر نزدیک می شوند. مسجد قیروان که صحنی شامل فواره های و جویبارهایی برای عبور آب جاری داشته است از بهترین نمونه هاست. در تاکید بر ابعاد بصری و اهمیت آبنماهای مستقر در مرکز صحن ، سقفی روی آن بنا می شده است. در مسجد محمد پاشا در استامبول که توسط سینان معمار معروف دوره ی عثمانی در 1572میلادی طراحی شده است، سقف گنبدی آبنما، اولین عنصری از مسجد است که پس از طی کردن پله ها و رسیدن به حیاط مسجد که در طبقه اول قرار گرفته دید ناظر را به خود جلب می کند.

گر چه حضور آب به عنوان نماد زندگی بهشت پاکی و نشانه ی زیبایی  و آبادانی در فرهنگ اسلامی مورد اشاره قرار گرفته است و در نتیجه در فضای معنوی مسجد وجود آبنما در حیاط بیشتر به دلیل جنبه های نمادین آن بوده اما در بسیاری از موارد خصوصاً در ایران جنبه های عملکردی آن از قبیل محلی برای وضو و تلطیف هوا مورد توجه بوده است.

ادامه نوشته

حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول 2

معماری مساجد

قسمت دوم

دکتر بهناز امين زاده گوهر ريزی

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران

سنت پیشینه: استفاده از حیاط مرکزی در بین النهرین به زمان اوروک (2500– 3000 ق.م) بر می گردد. که به عنوان یک فرم کلی در احداث قصرها به کار می رفته است. قصر مسلیم در کیش متعلق به پادشاه سومری (بنا شده در حدود 26000 سال ق . م) یکی از قدیمی ترین نمونه های باقی مانده از حیاط مرکزی است. در قصرهای هخامنشیان نیز از حیاط های مرکزی استفاده می شده است حیاط مرکزی که قبل از اسلام به دلایل گوناگون مورد استفاده بوده در فرهنگ اسلام به عنوان بیانی از احساس مسلمین نسبت به فضا معنا یافته و چه از نظر کاربردی و چه از دید سمبلیک به اوج خود می رسد.

سير تحول در صحن مساجد

علی رغم دسته بندی هایی که در رابطه با معماری مساجد صورت گرفته است تقسیم بندی حیاط مساجد در معماری اسلامی و به طور مشخص سیر تاریخی و تنوعات بومی آن تقریباً بدون مطالعه مانده است. با این حال در ارتباط با موقعیت الگوی حیاط (صحن) نسبت به زمین مسجد صحن مساجد را می توان در دسته بندی زیر خلاصه کرد

ادامه نوشته

حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول 1

معماری مساجد

قسمت اول

 دکتر بهناز امين زاده گوهر ريزی

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران

علی رغم بهره گیری از سبک ها، تکنیک ها و مصالح متفاوت در ساخت مساجد در ممالک مختلف اسلامی، حیاط مرکزی یا صحن یکی از عوامل وحدت دهنده به معماری مساجد در طول تاریخ بوده است. این عامل در شکل گیری مساجد دوران اولیه ی اسلام نیز نقش مهمی داشته است. حیاط مرکزی گر چه در فرهنگ معماری قبل از اسلام نیز وجود داشته است، ولی در ارتباط با جهان بینی اسلام معانی جدیدی یافت و عامل مهمی در بیان معماری درونگرا که خصیصه ی ویژه ی معماری اسلامی است، شد.

با این حال اهمیت  چنین فضایی آن طور که باید مورد شناسایی و تحقیق قرار نگرفته است. فقدان تحقیقات و مدارک در مورد صحن مساجد هم در زمینه ی ادبیات مربوط به معماری مساجد مطرح است (بیشترین تحقیقات و بررسی ها در ارتباط با ویژگی های بنا، شیوه های ساخت و تزیینات مربوط به آن در دسترس است) و هم در مقوله کاربردی و معانی نمادین و معنوی این کمبود وجود دارد. به همین دلیل و سایر ادله ی مبتلا به جوامع امروزی مثل بهره وری حداکثر از زمین، ایجاد دسترسی سریع از معبر به شبستان مسجد و عدم شناسایی اهمیت و معنای حیاط مسجد، در طرح های جدید، مساجد غالباً استفاده از صحن محدود گردیده است.

این مقاله در شناسایی هر چه بیشتر فضای حیاط مساجد ابعاد کیفی و اهمیت عملکردی آن به بررسی الگوهای اولیه و تحول حیاط مساجد و نیز کیفیات فضایی آن از قبیل تطابق فرم با عملکرد و تشابهات صحن مساجد با باغ های اسلامی می پردازد.

ادامه نوشته

سلسله مطالعاتی پيرامون معماری مسجد 4

قسمت چهارم

محمد هادی عرفان

نقد: اساساً محراب تفوقی بر سایر مکان های مسجد رواق های ، شبستان ها و صحن ندارد و اصلاً از لحاظ کارکردی هیچ ریشه مشترکی با تصورات آقای پوپ پیدا نمی کند، زیرا در آیین های زردشتی و مسیحی به محراب به منزله ی آتش به عنوان عنصر پاک و پاک کننده و یا نزول نور الهی و محل کشیش به عنوان واسطه ی مردم و خدا نگریسته می شود اما باید دقت شود که در اسلام ما هیچ تاکیدی بر روی محلی به نام محراب نداریم و در واقع رفتن به عمق در ساخت محراب به دو علت است.

1) نشان دادن جهت قبله و 2) پیروی از صف نمازگزاران و جلو آمدگی صف در محل امام جماعت می تواند باشد و هیچ جنبه ی تقدس ندارد.

گنبد: گنبد یا آسمانه همان طور که از نامش بر می آید شباهتی رمزی با آسمان یا عرش را بیان می کند. «گنبد مظهر آسمان و فضای مکعب زیر آن چونان مظهر زمین و قوس مقرنس کاری شده چونان حلقه ی واسطه زمین و آسمان تلقی می گردد.» «حضرت نبی (ص) در روایت معراج گنبد عظیمی را وصف می کند که از صدف سفیدی ساخته شده و بر چهار پایه ای در چهار کنج قرار گرفته و بر این چهار پایه این چهار کلام (بسم الله الرحمن الرحیم) از فاتحه الکتاب قرآن مجید را نوشته اند. چهار جوی آب و شیر و عسل و شراب ظهور که مظهور سعادت ابدی و سرمدی است از آنها جاری است.»

ادامه نوشته

سلسله مطالعاتی پيرامون معماری مسجد 3

قسمت سوم

محمد هادی عرفان

ج) تعيين مبانی معنوی در عناصر مسجد 

فضا: معمار مسلمان، قافیه عروج را در تمامی ساختمان هایش مد نظر دارد. «او تلاش می کند از عالم خاک «عروج» نماید و به فضای برتر و پر معنا تر راه یابد و از تغییرات و دگرگونی های این جهانی آزاد گردد.

«این تصویر بهشت و جهان ماوراء در همه ی فضاها در معماری اسلامی چه در معابر چه در مساجد چه در خانه ها و همه جای دیگر دنبال می شود، تلاش او همواره این است که همه جا را به رنگ آن اندیشه ی اصلی مرکزی خویش در آورد و به یک فضای فقیر خاکی و ماورائی شبیه سازد. آن فضایی که او با آن انس ازلی داشته است، فضایی که مادی و خاطره ای از آن جهان است که انسان از آن هبوط کرده و همیشه تمامی اندیشه و تفکراتش در پی بازگشت به آن و رهایی از قفس این جهانی بوده است. فضایی کامل و متعالی و بی زمان.»

شکل: معمار ایرانی، در شکل کاری کرده است که اکنون پس از نگاه به آثارش شاهد تاویل و تفسیر های گوناگون از مستشرقان و دانشمندان مسلمان هستیم. گروهی شکل های انتزاعی را تنها از روی ناچاری و به عنوان حل مسئله از طریق حذف مسئله می انگارند. آنان معتقدند که معمار مسلمان با وجود علاقه به ایجاد تصاویر واقعگرایانه روی دیوارهای مقابل منظر به علت منع دینی برای تزیین به انتزاع روی آورده گروهی دیگر بدون قایل بودن هیچ استقلال هنری برای معمار مسلمان هنر اسلامی را تنها کلکسیونی از هنر رم، یونان، ایران و دیگر سرزمین ها می دانند.

گروهی نیز با غور در ژرفای این اشکال سطحی و با توجه به بستر فرهنگی سازنده ی معمار به اصولی عرفانی در ورای شکل ها دست یازیده اند.

«همه هستی از یک حقیقت مشخص اما ناپیدا به وجود آمده است و به همان نیز بر می گردد.» «انا لله و انا الیه راجعون» «در گنبد خانه یک دیدگاه رمزی قوی و پر اهمیت حضور دارد که بر پیوند بین زمین و آسمان و آنچه خاکی و زمینی است و آنچه ماورائی و آسمانی است تاکید دارد. رمز پر قدرت پیوند مربع به عنوان سمبل دین و دایره به عنوان رمز آسمان و سبب ساز این تعالی و تشریف است.»

«اشکال همیشه در خلوص و کمال غائی خود بوده است. و این کمال و خلوص و «بسامانی » اشکال است که به معماری ماهیتی غیر خاکی می بخشد و آن را به تصاویر دنیای مثالی نزدیک می سازد. اما معمار در عین تعالی در معماری از توجه به خصوصیات روانی انسانی نیز غافل نمی ماند.

تقارن: تقارن در معماری ما، با الهام از طبیعت ریشه دوانیده است نیازی به توضیح نیست زیرا به راحتی می توان مثال های زیادی از این قرینه سازی را در تجلیات معماری یاد آوری کرد. باغ ایرانی و قرینه سازی طوطی (نسبت به وسط عرض) مدارس، مساجد و میادین همه صیغه ای از قرینه دارند.

ادامه نوشته

سلسله مطالعاتی پيرامون معماری مسجد 2

قسمت دوم

 محمد هادی عرفان

ب) مبانی معنوی طراحی مسجد

1 – بررسی استدلالات در مورد هنر دینی : 3 نظریه در این زمینه می توان بر شمرد. دیدگاه اول از آن کسانی مثل بورکهارت، کربن واتینگهاوسن است که حتی در خانه کعبه جهانی از رمز و راز دیده اند. در دیدگاه دوم کسانی مثل گدار و کونل ، اسلام را مثل اعراب بادیه فاقد هر گونه مبانی زیبا شناسی می دانند. در هر دو نظریه رشحاتی از حقیقت موج می زند اما بعضی از اطلاعات و تحلیل های آنان اشتباه است.

طبق تحقیقات حقیر، کعبه بنایی از عهد ابراهیم خلیل (ع) بوده است اما در عهد جاهلیت این بنا بتخانه و ارتفاعش در حد کمی بیش از قامت یک انسان بود هر سال پارچه ای از طرف متمولین مکه روی کعبه نصب می شد، این پارچه مناسب پسند عرب بدوی دارای رنگ های تند و شاد بود هر سال بدون بر داشتن پارچه قبلی پارچه ای روی آن می انداختند. در زمان حضرت علی علیه السلام آن حضرت اجازه تغییر در نحوه تزیین کعبه را نداد. بعدها در زمان عباسیان آنان رنگ نمادین حکومت خود رنگ سیاه را بر سرای خدا آویختند. و این رسم تاکنون برای کعبه باقی مانده است که همین را کسانی چون بورکهارت دستمایه پرواز تخیلات خود ساخته اند. از سوی دیگر اسلام ناب با اسلام اموی و  حکومت علی با امپراطوری دمشقی دنیاها تفاوت دارد و  این از نگاه تیز بین دسته ی دوم فرو مانده است. واقعیت این است که معماری عصر اموی هر چند چشم و همچشمی ناشیانه ای با امپراطوری قیصر بود و سخت رومی می نمود، اما معماریی که طی قرون به تدریج در گوشه ی ممالک اسلامی نضج یافت بر خلاف نظر کسانی مثل گدار یا پوپ، محل تجلی دوباره ی شکوه امپراطوری مثلاًٌ ساسانی در ایران نبود زیرا اساس تفکر امپراطوری ساسانی با حکومت های هر چند ناخالص اسلامی اگر نگوییم متضاد لااقل متفاوت بود. این تفاوت در فلسفه ی ساخت کاملاً مشهود است. هنر مند مسلمان جز خدا همه چیز را فانی می بیند اما معماری پیش از اسلام  سخت خود نما و خود پرست می نماید.

ادامه نوشته

سلسله مطالعاتی پيرامون معماری مسجد 1

 قسمت اول 

محمد هادی عرفان 

مقدمه:

            در سطور زیر مسجد از نگاه خاصی مورد بررسی قرار گرفته است. معمولاً در بررسی مساجد حتی افرادی مثل مرحوم گدار، تنها در مواد به کار رفته ساختمان آنها کنکاش کرده اند که البته خود قابل تحسین است و در مقابل عده ای مثل بوکهارت، معنویت را بی هیچ توجهی به ماده جوهر قرار داده و بقیه را عرضی می دانند.

در مقاله ی زیر نگارنده سعی کرده با توجه به قلّت اندوخته ی خویش نگاهی از منظر اسلام و اندیشه ی اسلامی به مساجد و مهمتر از آن به سازندگان آنها بیاندازد. بر همین اساس مقاله به قسمت های زیر تقسیم شده است.

ادامه نوشته

جلوه هاي جمال در مسجد 5

معماری مسجد 

قسمت پنچم

محمد علي آبادي 

ج) تزييناتی مجازند که حدود الهی را نقض نمی کنند.

مطابق با آنچه که از قرآن کریم بر می آید نفس تزیینات در مسجد حرام نیست بلکه آنچه در این زمینه از آن نهی شده است همانا شکستن قانون خدا و حدود معقولی است که برای هر مسئله منجمله امر تزیینات در مسجد در نظر گرفته شده است. در زبان قرآن کریم این نادیده گرفتن قانون و شکستن حدود الهی «اسراف» نام نهاده شده است. قرآن کریم و حدیق به عنوان دو منبع اصلی و سرچشمه ی تفکر توحیدی اسلام متفقاً اسراف را مترادف با ظلم و بی عدالتی (به معنی عدم تعادل گرفته اند. قرآن کریم می فرماید:

قل امر ربی بالقسط و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد وادعوه مخلصین له الدین کما بداکم تعودن. فریقا هدی و فریقا حق علیهم الصلاله انهم التخدوا الشیاطین اولیا من دون الله یحسبون انهم مهتدون. یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد و کلوا و اشربوا و لاتسرفوا انه لا یحب المسرفین قل من حرم زینه الله التی اخرج لعباده و الطیبات من الرزق قل هی للذین آمنوا فی الحیوه الدنیا خالصه یوم القیامه کذالم نفصل الایات لقوم یعلمون قل انما حرم بی الفواحش ما ظهر منها و ما بطن و الاثم و البغی بغیر الحق و ان تشرکوا بالله مالم ینزل به سلطاناً و ان تقولوا علی الله ما لا تعلمون.»

ادامه نوشته

جلوه هاي جمال در مسجد 4

معماری مسجد

قسمت چهارم

محمد علي آبادي

تزيينات در مسجد

بورکهارت می گوید که هنر اسلامی به ویژه در آنجا که با مکان های عبادت حضرت حق مربوط می شود فضایی را می آفرینند که در آن عبادت حق آن چنان است که شایسته است انجام پذیرد. فضایی که بر رحمت فرشتگان گشوده و در مقابل وسوسه های تاریک شیطانی بسته است. (بوکهارت، هنر اسلامی ، زبان و بیان)

چنین فضایی در آن واحد به دو عملکرد که مکمل یکدیگرند پاسخ می گوید: نخست آن که زیبایی عبادت حق را جلوه گر می سازد و در همان زمان آن زیبایی را حفظ می کند در این رابطه آنچه که از اصول شریعت قابل استنتاج است به قرار زیر است:

الف) عظمت و جلال مسجد

حضرت امام خمینی در باب عظمت و جلال مکان های عبادت در کتاب کشف الاسرار خود آیه 33 سوره حج را سند بحث خویش قرار می دهد در این آیه کریمه مبارکه می خوانیم:

«و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب» کسی که شعارهای خدا را (که زیر بنای آنها عبادت است) احترام کند از پرهیزکاری قلب اوست.

و در تفسیر آن می فرماید:

«دل نورانی و پاکیزه ای که خدا را بزرگ می شمارد شعار خدایی را بزرگ می شمارد و بزرگترین تعظیم شعائر الهی آن است که جایگاه او با عظمت و دستگاه باشد و محل عبادت خدا مورد رغبت وار دین و جلب کننده قلوب آنها باشد. در این محل های محترم (مساجد و زیارتگاه ها) همه می دانیم و می دانید که در هر روزی صدها هزار مسلم پاک به عبادت خدا و مدح و ستایش او و نماز و نیاز به درگاه مقدس او اشتغال دارند چه بهتر از اینکه برای تعظیم عبادت خدا و شعار الهی یک قبه عالی مقام و سر بلندی و یا مسجد با عظمت و جلالی بنا شود که مردم به وارد شدن در آن میل کنند و بزرگان عالم که عادت به ورود به بارگاه های با عظمت دارند نیز با مردم در عبادت و نماز شرکت کنند (خداوند در سوره مبارکه نور) پس از آنکه آیه نور را بیان می کند می فرماید:

ادامه نوشته

جلوه هاي جمال در مسجد 3

معماری مسجد

قسمت سوم

محمد علي آبادي

مسجد حضور حضرت حق

در تبيين مقام و منزلت روحاني مسجد به ذكر حديثي از صادق آل محمد بسنده مي كنيم چرا كه در خانه اگر كس است يك حرف بس است حضرتش مي فرمايند:

«چون به درب مسجد رسيدي بايد بداني كه بارگاه پادشاهي عظيم را قصد كرده اي كه بر بساطش به جز پاكيزگان قدم نمي گذارند، و به جز صديقان به كسي اجازه همنشيني با حضرتش داده نمي شود، پس در قدم نهادن بر بساط خدمت پادشاه بايد تو را هيبتي قرار گيرد زيرا خطر بزرگي تهديدت مي كند. (بر حذر باش كه سر مي شكند ديوارش). در بارگاهي وارد شدي كه صاحبش قادر مطلق است و هرچه بخواهد در مملكتش اجرا مي كند، يا به عدالت با تو رفتار مي كند و مناقشه در حساب مي فرمايد و مطالبه صدق و اخلاص كند پس از تو رخ بپوشد و عبادت تو را نپذيرد هرچند (از نظر كميت) آن عبادت فراوان باشد و اگر فضلش شامل حال تو گردد طاعت ناچيز و بي ارزش تو را قبول فرمايد و پاداش بزرگ مرحمت كند.

(پس بر درب او) و در حضور حضرتش ناتواني، غفلت، پشيماني و نيازمندي خويش را تصديق كند و اكنون كه به منظور پرستش و همنشيني با او به سوي حضرتش رو كرده اي رازهاي خويش را بر او عرضه دارد كه رازهاي پنهان و آشكاراي تمامي مخلوقات بر او پوشيده نيست.

ادامه نوشته

جلوه هاي جمال در مسجد 2

معماری مسجد

قسمت دوم

محمد علي آبادي

در بيان ديگر جلوه هاي جمال معنوي در مسجد ميتوان گفت:

مسجد تنها خانه اي است كه مطابق با بيان قرآن كريم براي ناس است، يعني براي همه مردم، خواه سياه باشند و خواه سفيد، خواه سرخ و خواه زرد، خواه غني و خواه فقير، خواه زشت باشند و خواه زيبا؛ خواه عالم عابد باشند و خواه جاهل عاصي، خواه بنده مؤمن باشند و خواه عبد گنهكار، فرقي نمي كند. مسجد بروز «واعتصمو بحبل الله» است؛ در نماد چون دايره اي است كه همه اجزاء در آن مكاني واحد دارند، آن هم مكاني كاملا متصل به مكان يكديگر، به طوري كه هرگز در ميانشان فاصله اي نست. در كنار هم مي نيشنند، با هم يكي مي شوند. يعني وحدت مي يابند و ناس را با همه جهان شموليش تجسم مي بخشند.

مسجد خانه جماعت است و جماعت به گفته معصوم رحمت خداوندي است. دست خدا با جماعت است.

مسجد تجليگاه تقوي است، پرهيز از هر آنچه غير خداست، دوري از تفرقه ها، كشمكش ها و اختلاف هاي ناشي از تفرقه نفوس است، مسجد بروز اطاعت از خدا و رسول است و مسجد حافظ شميم خويش و روح نواز وحدت است، مسجد صلابت قدرت جماعت صابر بر سختي ها را مي توان مشاهده كرد، كه اگر مسجد نباشد «فتفشلو و تذهب ريحكم» (46 انفال)

مسجد خانه اي كه در آن كعبه طيبيه «تعاونوا علي البر والتقوي» ظهور مي كند و از تعاون بر گناه و دشمني ها بازداشته مي شود (2 مائده)

مسجد دژي است كه در آن معناي «اشداء علي الكفار» قدرت مي گيرد. مسجد خانه عشق و رحمت بين قلوب است در مسجد «رحماء بينهم» در جمعي عاشقانه در هم مي آميزند، يكي مي شوند و يكي را مي خوانند و بر گرد يكي به گردشي بي خود شوند مي نشينند (سوره محمد ص)

ادامه نوشته

جلوه هاي جمال در مسجد 1

معماری مسجد

قسمت اول

محمد علي آبادي

به نام خداوندي كه جهان و هر آنچه در اوست از بخشندگي جهان شمولش در وجودند و مؤمنين خضرت خداونديش از لطف و مهرباني او بهره مند.

«جمال و زيبايي وسيله اي است براي وصول به كمال، مشروط بر آنكه معناي جمال را دريابيم و اجازه ندهيم تا زيبايي ما را از درك حقيقت باز دارد. (استاد علامه محمدتقي جعفري، هنر و زيبايي از ديدگاه اسلام، ص 92)

تا بداني كاسمانهاي سمي                        هست نقش مدركات آدمي

گر نبودي عكس آن سرو سرور         پس نخواندي ايزدش دارالغرور

آنچه واضح است درك كننده هنر زيبايي و جمال مطرح شده درآن، انسان است و غير انسان در برابر جمال و زيبايي نهفته در آثار هنري بي تفاوت است. البته مراد از محوريت انسان در بحث هنر و زيبايي ها و از جمله بحث مربوط به ابعاد مختلف زيبايي و جمال در مسجد، بحث هنر براي انسان در زندگي هدفدار يا حيات معقول است، آن زندگاني كه كمال مطلوبش حضور يافتن در حضرت حق و مسير آن تا بي نهايت و در جهت كمال يافتن هر يك از ابعاد روحاني انسان است، و نه صرف انعكاس جهان عيني و زيبايي هاي ظاهري آن در ذهن انسان سطحي نگر.

در اين ديدگاه است كه هنرمند با جهان هستي ارتباط برقرار مي كند، نظم كمي و روابط هدفمند اجزاء و تأثيرات و تأثر متقابل آنها را با يكديگر در مي يابد، جهان هستي را در خود اثري با محتوي و هدفدار تلقي مي كند و چهره رياضي و شكل هدفمند آن را در دل جريانات منظم و يا نمايشي هندسي در كار هنري خود تمثيل مي كند (آيات قرآني مربوطه عبارتند از: 4 و 94 مريم. 28 جن، 12 يس، 29 نباء، و 21 حجر).

ادامه نوشته

آشنایی پایه ای با معماری مسجد و عناصر آن

مطلب حاضر قصد دارد به معرفی اجمالی مسجد و عناصر تشکیل دهنده آن بپردازد، این مطلب برگزیده ای از  مطالب دیگر انتشار یافته در وبلاگ معماری هنر ایده می باشد . غرض از تکرار این مطالب دستچین شده ، آشنایی پایه ای عده ای از خوانندگان با جایگاه مسجد و عناصر تشکیل دهنده آن و همچنین آمادگی برای درک هر چه بهتر مطالب آینده ؛ در رابطه با معماری مسجد که قرار است در وبلاگ معماری هنر ایده مطرح شود؛ می باشد.

وحید کمانه

مساجد

مساجد مهمترين بناهای مذهبی هر شهر و روستا هستند که همواره نقش مهمی در زندگی مسلمانان داشته اند. اقامه نماز جمعه, مراسم مذهبی, ايراد خطبه ها و تدريس در مساجد انجام می گرفت؛ زيرا مسجد بهترين مکان برای ابلاغ فرامين حکومت به مردم بود.

کتيبه های باقيمانده بر ديوار بعضی از مساجد(مسجد جامع قزوين و مسجدجامع کاشان) حاوی وقف مکانهايی برای برای توسعه و تعميرات مساجد از طرف واقف يا حکمران است.

اغلب مساجد در مرکز شهرها, نزديک بازارها و محدوده دارالحکومه ساخته می شدند و اگر شهری به بيش از يک مسجد نياز داشت, مساجد  ديگری از طرف حکومت يا افراد خير احداث می شد. اهميت مساجد در شهرها به حدی بود که اگر شهری مسجد جامع يا آدينه نداشت, اهميت شهری هم نداشت. در صدر اسلام مساجد نقشه های ساده ای داشتند, ولی در طول زمان با طرحهای گوناگون و تزيينات مختلف, نقشه ها پيچيده شدند.

ادامه نوشته

مسجد در نگاه معماری هنر ایده - آرشیو مطالب معماری مسجد

قرن هاست که از ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان می گذرد و اسلام طی صدها سال ملتهای مختلف را تحت تاثیر خود قرار داده است.این تاثیرات شامل بعد های گوناگون و متنوعی بوده.دین اسلام علاوه بر نگرشی منحصر به فردی که دارد؛ دارای شاخصه های دیگری از جمله معماری متفاوت و خاص خود می باشد .

مسجد مهمترین بنای اسلامی می باشد. مسجد کانون تجلی هویت  مسلمانان و مرجع و پناه و تکیه گاه آنان ، از صدر اسلام تاکنون قابل توجه ترین عنصر شهری و معماری و مرکز تبلور عالی ترین اشکال ،خلاقیت  ، ذوق و سلیقه معماران مسلمان بوده. سبک معماری اسلامی در بنای مسجد به بهترین شکل ممکن خود نمایی می کند ؛ ازینرو  وبلاگ معماری هنر ایده قصد دارد به معرفی گوشه هایی از معانی الهام گرفته شده در معماری مسجد و  نوع نگرش در احداث این بنا بپردازد. به این منظور غالب مطالب قرار گرفته در ویلاگ معماری هنر ایده تا پایان پاییز 87 به این مقوله اختصاص خواهد یافت.

مطالبی که در این زمینه در معماری هنر ایده انتشار می یابد . شامل چهار محور  اصلی است ؛ که شامل : 1- آشنایی پایه ای با معماری مسجد و عناصر آن (در یک قسمت) 2- جلوه هاي جمال در مسجد ( در پنچ قسمت )3 - سلسله مطالعاتی پيرامون معماری مسجد (در چهار قسمت ) 4 - حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول  (در سه قسمت).

قسمت اول اختصاص دارد به آشنایی  ،اهمیت ، نوع  و عناصر بکار رفته در مساجد به صورت پایه ای تا آن گروه از خوانندگان که در این زمینه  آشنایی کمتری دارند  نگاهی جامع تر در رابطه با این موضوع بدست آورند و در ادامه راه درک بهتری از مطالب بعد که کمی تخصصی تر هستند  داشته باشند و در سه قسمت بعد به بررسی سه مقاله در همین زمینه که نگاهی متفاوت به مقوله معماری مسجد دارند پرداخته می شود.

   وحید کمانه

---

آرشیو معماری مسجد

---

1 – آشنایی پایه ای با معماری مسجد و عناصر آن

2 – جلوه های جمال در معماری مسجد – قسمت اول

3- جلوه های جمال در معماری مسجد - قسمت دوم

4- جلوه های جمال در معماری مسجد - قسمت سوم

5-جلوه های جمال در معماری مسجد - قسمت چهارم

6 -جلوه های جمال در معماری مسجد - قسمت پنچم

7-سلسله مطالعاتی پيرامون معماری مسجد - قسمت اول

8- سلسله مطالعاتی پیرامون معماری مسجد - قسمت دوم

9-سلسله مطالعاتی پيرامون معماری مسجد -قسمت سوم

10-سلسله مطالبی پیرامون معماری مسجد - قسمت چهارم

11-حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول -قسمت اول

12-حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول -قسمت دوم

13-حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول -قسمت سوم